Bobrowisko / O bobrach / Wpływ bobrów na środowisko i gospodarkę człowieka / Budowanie tam i tworzenie terenów podmokłych

Stawy bobrowe utrzymują wodę na poziomie stosunkowo stałym w porównaniu do poziomu wody w cieku. Jest to spowodowane tym, że woda przelewa się przez koronę (szczyt) tamy, a wszelkie jej uszkodzenia są natychmiast naprawiane. Powierzchnia rozlewisk bobrowych może osiągać kilkadziesiąt hektarów, zwłaszcza na terenach nizinnych lub w przypadku budowania przez bobry wielu kolejnych tam na cieku. Pojedynczy staw może magazynować różną ilość wody - w ogromnym przybliżeniu od 100 do 200 000 m3, jednak co najmniej drugie tyle mieści się w osadach przechwytywanych przez tamy (a jedna niewielka tama może ich zatrzymać około 5 000 m3 rocznie i gruncie otaczającym staw. Siedliska bobrowe, wliczywszy obszar podwyższonego poziomu wody gruntowej, działają więc jak gąbka chłonąc wodę wiosną i oddając w lecie. Po pojawieniu się tam zwiększeniu ulega retencja zlewni. Jej wielkość będzie zależeć od zagęszczenia siedlisk bobrowych i kształtu zlewni, jak również warunków glebowych i stosunków wodnych. Stawy bobrowe lokalnie zmniejszają szczyt fali powodziowej. W ich okolicy podwyższa się i stabilizuje poziom wody gruntowej, zmniejsza się erozja oraz zwiększa osadzanie cząstek mineralnych i organicznych. Inicjowane są naturalne procesy bagienne. W przypadku sprzyjających warunków hydrologicznych (wolny prąd) i rzeźby terenu cieki bywają zabudowane kolejnymi tamami tak gęsto, że trudno jest znaleźć odcinki, w których woda płynie swym pierwotnym korytem. Woda przelewająca się przez tamę wpływa do następnego stawu, rozlewa się na szerokiej powierzchni, powoli płynie w stronę tamy, lub bocznych kanałów, tam przyspiesza nurt, trafia do następnego stawu. Fala wezbraniowa po dużych deszczach lub na wiosnę rozkłada się na większej powierzchni, traci swój impet.

Kopanie nor i kanałów przez bobry, transportowanie drewna z lądu oraz podwyższanie poziomu wody w wyniku budowy tam, poważnie zmieniają charakter i kształt linii brzegowej cieku lub zbiornika. Nurt staje się łagodniejszy, woda wnika w kanały, pojawiają się wypłycenia i zagłębienia. Brzeg jest stabilizowany przez zarośla wierzby, które bardzo często wyrastają z gałązek pozostawianych przez bobry.

Wydawać by się mogło, że bobry w skali regionalnej mają niewielki wpływ na warunki hydrologiczne. Jednak wyniki badań prowadzonych w USA i Kanadzie dowodzą, że bobry modyfikują nawet 40% całkowitej długości cieków w niektórych stanach, a w czasie lata ich rozlewiska mogą magazynować nawet 30% wody w całych zlewniach. Oczywiście taki efekt może występować tylko w okolicy "wysyconej" bobrami.

Również w Polsce podejmowane są próby użycia bobrów do poprawy stanu środowiska. Należy tutaj przytoczyć program prowadzony w Rezerwacie Biosfery "Karpaty Wschodnie" w Bieszczadach, gdzie w latach 1993-2000 wypuszczono około 150 zwierząt. Dzięki zapewnieniu opieki bezpośrednio po wypuszczeniu i troskliwemu wyborowi miejsc wypuszczeń, bobry utrzymały się w trudnym, górskim terenie. Już po kilku latach po pierwszych wypuszczeniach działalność bobrów zahamowała procesy degradacji cieków płynących przez odnawiane zręby, wpłynęła na zwiększenie bioróżnorodności, atrakcyjności turystycznej i edukacyjnej terenów. Innym przykładem dobrze zaplanowanej akcji jest reintrodukcja bobrów w dorzeczu Soły, rozpoczęta na wiosnę 1999 roku. Stanowi ona jedno ze strategicznych zadań kampanii "Chrońmy dziką Sołę", prowadzonej przez Towarzystwo na Rzecz Ziemi z Oświęcimia we współpracy z Towarzystwem Naukowym "Castor". Zasadniczym celem samej kampanii jest m.in. promocja alternatywnych metod ochrony przed powodziami oraz prace nad zwiększaniem powierzchni naturalnej retencji w dorzeczu Soły - w efekcie prowadzące do ograniczenia skutków powodzi w przyszłości.